เมื่อสุนัขและแมวที่เป็นโรคหัวใจ มีภาวะหัวใจล้มเหลว สัตวแพทย์จะจ่ายยาโรคหัวใจเพื่อช่วยควบคุมภาวะหัวใจล้มเหลวที่เกิดขึ้น ช่วยลดภาวะปอดบวมน้ำ ท้องมาน หรืออาการบวมตามร่างกาย เพื่อให้สุนัขและแมวสามารถดำรงชีวิตได้ และมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น กลุ่มยาโรคหัวใจที่ใช้โดยทั่วไปได้แก่ ยาขับน้ำ ยาช่วยควบคุมระบบประสาทและฮอร์โมน ยาช่วยเพิ่มการบีบตัวของกล้ามเนื้อหัวใจ ยาขยายหลอดเลือด และยาต้านการทำงานของเกล็ดเลือด เป็นต้น
ยาขับน้ำ ตัวอย่างยาได้แก่ furosemide ควรให้ยาตามระยะเวลาที่สัตวแพทย์กำหนด เช่น หากสัตวแพทย์ สั่งจ่าย ทุก 12 ชั่วโมง ควรให้สัตว์เลี้ยงได้รับยา 2 ครั้ง ห่างกัน 12 ชั่วโมงโดยประมาณ เนื่องจากยาจะออกฤทธิ์ขับปัสสาวะหลังจ่ายเป็นระยะเวลา 12 ชั่วโมง โดยประมาณ หากสัตว์เลี้ยงไม่ได้รับยาตามที่กำหนดอาจทำให้ไม่สามารถควบคุมภาวะหัวใจล้มเหลวตลอด 24 ชั่วโมงได้ และอาจทำให้สัตว์เลี้ยงมีอาการไอ หรือหายใจลำบากเกิดขึ้นในช่วงที่ไม่ได้รับยา เนื่องจากยามีฤทธิ์ในการขับปัสสาวะจึงควรให้สัตว์เลี้ยงมีโอกาสได้ปัสสาวะอย่างอิสระ หรือพาออกไปปัสสาวะให้เรียบร้อยก่อนเข้านอน เพราะสัตว์เลี้ยงบางตัวอาจปัสสาวะรดที่นอนได้เนื่องจากมีปัสสาวะปริมาณมาก และควรมีน้ำให้สัตว์เลี้ยงสามารถกินได้ตลอดเวลา เพื่อลดการเกิดภาวะแห้งน้ำ การกินอาหารไม่มีผลต่อการดูดซึมยากลุ่มนี้ จึงสามารถให้ยาได้ทั้งก่อนอาหารและหลังอาหาร นอกจากฤทธิ์ขับน้ำซึ่งมีผลต่อการทำงานของไต ยากลุ่มนี้ยังมีผลต่อการขับเกลือแร่ออกทางปัสสาวะ ด้วยเหตุนี้ภายหลังจากที่ได้รับยากลุ่มนี้ สัตวแพทย์จะทำการตรวจเลือด เพื่อเฝ้าระวังการทำงานของไตและระดับเกลือแร่ในร่างกายเป็นระยะ สัตวแพทย์มักแนะนำให้ควบคุมปริมาณเกลือในอาหาร เพื่อช่วยลดการสะสมของเกลือและของเหลวในร่างกายเป็นการช่วยลดขนาดยาขับน้ำได้ทางหนึ่ง
ยากลุ่มควบคุมระบบประสาทและฮอร์โมน ยากลุ่มนี้จะมีฤทธิ์ช่วยปรับสมดุลการกระตุ้นระบบประสาทและฮอร์โมนที่มากเกินไปจากภาวะหัวใจล้มเหลว ตัวยาที่ใช้บ่อยได้แก่ กลุ่มยายับยั้งเอนไซม์แองจิโอเทนซินคอนเวิร์ตติ้ง เช่น enalapril ramipril benazepril และ imidapril โดย enalapril เป็นยาที่จำเป็นที่ต้องได้รับ 2 ครั้งต่อวัน ส่วนยาตัวอื่นๆ ในกลุ่มนี้สามารถให้วันละครั้งได้ โดยยาสามารถให้ได้ทั้งก่อนอาหารและหลังอาหาร
ยากลุ่มช่วยเพิ่มการบีบตัวของกล้ามเนื้อหัวใจ ตัวอย่างยากลุ่มนี้ได้แก่ pimobendan ซึ่งแนะนำให้กินก่อนอาหารประมาณ 1 ชั่วโมง เนื่องจากอาหารมีผลต่อการดูดซึมยา ยาจะออกฤทธิ์ 12 ชั่วโมง จึงจำเป็นต้องได้รับยาอย่างน้อย 2 ครั้งต่อวัน เพื่อให้ออกฤทธิ์ครอบคลุมตลอด 24 ชั่วโมง ยากลุ่มนี้มีความปลอดภัยค่อนข้างสูง และมีผลข้างเคียงน้อย อาจพบอาการถ่ายเหลวได้บ้างในสุนัขบางตัว
ยาขยายหลอดเลือด ตัวอย่างยา เช่น amlodipine ยากลุ่มนี้จะมีผลทำให้หลอดเลือดเกิดการขยายตัว จึงอาจมีผลต่อความดันเลือด สัตวแพทย์จะเฝ้าระวังระดับความดันเลือดเป็นระยะๆ หากได้รับยากลุ่มนี้แล้วสัตว์เลี้ยงมีอาการซึม ไม่มีแรงควรรีบพบสัตวแพทย์เพื่อปรับขนาดยา
ยาต้านการทำงานของเกล็ดเลือด ตัวอย่างยา เช่น aspirin และ clopidogrel สัตวแพทย์จะพิจารณาจ่ายยากลุ่มนี้เพื่อป้องกันการเกิดลิ่มเลือดอุดตัน โดยเฉพาะในแมวที่เป็นโรคหัวใจ ข้อควรระวังในการให้ยากลุ่มนี้ เช่น clopidogrel มีรสค่อนข้างขม จึงอาจช่วยให้การป้อนยาง่ายขึ้นโดยการใส่ยาในแคปซูลเปล่าก่อนป้อน ผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้น เช่น ภาวะเลือดออก อาจพบเลือดออกในช่องปาก เลือดกำเดาไหล ปัสสาวะเป็นเลือด หรือมีจ้ำเลือดออกใต้ผิวหนัง หากพบอาการหรือความผิดปกติดังกล่าว ควรรีบพาสัตว์เลี้ยงของท่านไปพบสัตวแพทย์เพื่อปรับลดขนาดยา
ในกรณีที่สุนัขและแมวเข้าสู่ภาวะหัวใจล้มเหลวแล้ว จำเป็นต้องได้รับยาหัวใจเพื่อควบคุมอาการ หากขาดยาสัตว์เลี้ยงจึงมักแสดงอาการจากภาวะหัวใจล้มเหลวที่เกิดขึ้น ด้วยเหตุนี้เจ้าของจึงควรป้อนยาอย่างสม่ำเสมอตามคำแนะนำของสัตวแพทย์ อย่างไรก็ตามในกรณีที่ลืมป้อนยาในมื้อใดมื้อหนึ่ง ไม่ควรป้อนยาโดยการรวมมื้อยามาป้อนรวมกัน เช่น จากปกติต้องกิน 1 เม็ด แต่ป้อนเพิ่มเป็น 2 เม็ด เพราะอาจทำให้ เกิดผลข้างเคียงจากการได้รับยามากเกินได้ หากลืมป้อนยา ให้รีบป้อนยาให้เร็วที่สุด และให้คงมื้อยาในมื้อถัดๆ ไปตามปกติ
การป้อนยาที่ถูกต้อง ตรงตามระยะเวลาที่สัตวแพทย์กำหนด เป็นหนึ่งในขั้นตอนที่สำคัญที่สุด ที่จะช่วยให้สัตว์เลี้ยงที่ป่วยที่เป็นโรคหัวใจมีคุณภาพชีวิตที่ดี และมีชีวิตที่ยืนยาวต่อไปนะคะ
บทความนี้เขียนโดย
รศ.สพ.ญ.ดร. สิริลักษณ์ สุรเชษฐพงษ์
